Stanowisko Prezydium KRRP w sprawie zmian w ustawie – kodeks postępowania cywilnego

Stanowisko

Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych

z dnia 28 stycznia 2021 r.

w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy Nr 899)

Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych negatywnie opiniuje projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy Nr 899) w zakresie części zmian wprowadzanych w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, które mają wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Rozumiejąc potrzebę zmian w przepisach ułatwiających funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, Prezydium uważa że obecnie projektowane rozwiązania budzą jednak poważne wątpliwości.

Projekt przewiduje, że w przypadku braku możliwości wykorzystania systemu teleinformatycznego cyfrowe odwzorowania pism procesowych, zawiadomień, wezwań i orzeczeń sąd doręczać będzie pełnomocnikowi na wskazany w pierwszym piśmie procesowym adres służbowej poczty elektronicznej. Doręczenie będzie uznane za skutecznie dokonane w następnym dniu roboczym od chwili wprowadzenia ich przez sąd do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby adresat mógł zapoznać się z jego treścią, zaś doręczenie takie wywoła skutki procesowe określone w Kodeksie postępowania cywilnego właściwe dla doręczenia odpisu pisma procesowego, zawiadomienia, wezwania lub odpisu orzeczenia. Rozwiązanie to jest trudne do przyjęcia, bowiem wprowadza automatyzm doręczeń, powodując, że skutecznemu doręczeniu korespondencji z sądu nie będzie stała na przeszkodzie choroba pełnomocnika, podleganie kwarantannie lub izolacji czy też urlop. Z doręczeniem wiążą się doniosłe skutki w postaci otwarcia biegu terminów do wniesienia środków zaskarżenia, a wprowadzone rozwiązania w ww. przypadkach znacząco utrudnią – jeśli nie uniemożliwią – sporządzenie i wniesienie takiego środka zaskarżenia. Proponowana zmiana drastycznie ogranicza prawa pełnomocników i stanowi zagrożenie dla interesów reprezentowanych przez nich stron. W ocenie Prezydium KRRP projektowane rozwiązania powinny przewidywać mechanizm wyraźnego potwierdzenia otrzymanej korespondencji.

Ponadto projekt jako zasadę wprowadza przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, bez konieczności przebywania osób w nich uczestniczących w budynku sądu. Możliwość odstąpienia od przeprowadzenia rozprawy lub posiedzenia jawnego w ten sposób będzie – według projektu nowelizacji – dopuszczalne wyłącznie, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym jest konieczne, a odbycie posiedzenia w budynku sądu nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim uczestniczących. Rozwiązanie to budzi wątpliwości ze względu na szereg problemów, na które zwracają uwagę radcowie prawni tj. nieprzygotowanie sądów, pełnomocników i stron postępowania do takich rozwiązań, czy też brak możliwości weryfikacji zeznań składanych przez świadka w sposób zdalny. W wyniku projektowanej zmiany rozpoznawanie spraw cywilnych na rozprawie lub posiedzeniu jawnym w sprawach cywilnych stanie się wyjątkiem, gdyż skierowanie na takie posiedzenie będzie wymagało każdorazowego uzasadnienia, że odbycie posiedzenia nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim uczestniczących. Obciążanie takim obowiązkiem w każdym przypadku sędziego przewodniczącego może doprowadzić do całkowitej rezygnacji z posiedzeń jawnych, celem uniknięcia obawy o ponoszenie odpowiedzialności za zdrowie uczestników postępowań. W konsekwencji dojdzie do znaczącego ograniczenia konstytucyjnego prawa do sądu.

Prezydium KRRP negatywnie ocenia również wprowadzenie jako zasady – bez pogłębionej analizy i konsultacji – rozpoznawania przez sąd spraw w składzie jednego sędziego.